7.06.2025

14:00-17:00
- Warsztaty „Wspólne zapomniane” 
- wystawa: Lesia Pczołka „Cięższe od powietrza“. Kuratorka: Zofia nierodzińska 
Wystawa czynna do 22.06.2025

18:00
- prezentacja filmu Wspomnienia z miasta L, zrealizowanego przez Monikę Kowalską, Grzegorza Kowalskiego i Zbigniewa Sejwę
- dyskusja z udziałem Lesi Pczołki, Zuzanny Hertzberg, Elżbiety Mirgi-Wójtowicz i Roberta Piotrowskiego. Moderacja: Zofia nierodzińska

Warsztaty i następująca po nich dyskusja mają na celu zbudowanie platformy wymiany pomiędzy osobami z doświadczeniem migracji i  tymi należącymi do mniejszości. Punktem wyjścia do warsztatów jest zapomniana historia kobiet. Dyskusja natomiast przypomina o historiach osób migrujących, które najczęściej są pomijane przez osiadłe, związane z ziemią narracje narodowe. Spotkanie ma na celu przywrócenie pamięci o wielokulturowej przeszłości Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Polski i Gorzowa Wielkopolskiego. Warsztatami i dyskusją chcemy zastanowić się nad kondycją migracji jako uniwersalnego stanu związanego z narastającymi kryzysami politycznymi, społecznymi i klimatycznymi. Nie narracje związane z powrotem i zachowaniem plemiennej jednorodności, lecz migracyjny tygiel jest punktem wyjścia dla dalszej refleksji. Uważna refleksja prowadzi bowiem do konstatacji, że nikt nie jest stąd, a wszyscy przybywamy skądinąd.

Inspiracją dla warsztatów jest instalacja Lesi Pczołki „Silk Monument” stworzona z wydrukowanych na jedwabiu wizerunków kobiet ze zdjęć funeralnych. Zdjęcia zostały wykonane na terenach przygranicznych Polski, Ukrainy i Białorusi. To praca o znikaniu pamięci z historii. Historia jest konstruowaną narracją polityczną, upamiętnia jedynie nazwiska głównych protagonistów, pozostałe życia zostają ujęte często w bezimiennych statystykach. Życie codzienne jest przez historię pomijane.

Warsztaty "Wspólne zapomniane" staną się przestrzenią dla przywrócenia pamięci osób wymazanych z historii: kobiet, dzieci, osób zależnych, należących do mniejszości, osób nie-ludzkich; stanie się możliwością zapoznania z ich biografiami, ze śladami, które po sobie pozostawiły. Stworzy to możliwość do dyskusji i refleksji. Lesia Pczołka podzieli się swoją praktyką związaną z tworzeniem archiwum VEHA oraz zaprosi do wspólnego spaceru i wykonania rysunków w technice frotażu – odcisków i reliefów, poprzez które opowiedziane zostaną historie o mieście, o społeczności i/lub własne biografie. Efekty trzygodzinnych warsztatów zostaną zaprezentowane w wejściu do MOS przypominając o historiach osób migrujących, które tworzą współczesną społeczność Gorzowa, jak i wielu innych miejsc w Polsce i na świecie.

Uczestnicy_czki warsztatów proszeni są o przyniesienie obiektów (zdjęć, notatek, małych obiektów), które przypominają im o historii migracji i którymi chcieliby się podzielić i/lub zainspirować.

Po warsztatach odbędzie się prezentacja filmu pt. "Wspomnienia z miasta L”, zrealizowanego przez Monikę Kowalską, Grzegorza Kowalskiego i Zbigniewa Sejwę w 2004. Film opowiadada zapomnianą historię Gorzowa sprzed 1945 roku oczami jego niemieckich mieszkańców. Po projekcji nastąpi dyskusja pt. „Pomnik migracji. Jak łączyć historię z pamięcią?” z udziałem: Lesi Pczołki, Zuzanny Hertzberg, Elżbiety Mirgi-Wójtowicz i Roberta Piotrowskiego, którą poprowadzi Zofia nierodzińska.

Do dyskusji zaproszono artystki oraz badaczy, niektórzy z nich reprezentują mniejszości. Wspólnie postaramy się pomyśleć o tym, w jaki sposób archiwizować i przekazywać historię osób wykluczanych z narracji głównego nurtu, jak np. osób z historią migracji lub należących do grup mniejszościowych. Wymienimy się doświadczeniami z własnych praktyk artystycznych (Pczołka, Hertzberg, nierodzińska), kuratorskich (nierodzińska), aktywistycznych (Mirga-Wójtowicz, Hertzberg) i badawczych (Mirga-Wójtowicz, Piotrowski, Hertzberg). Postaramy się zbudować opowieść, która wymyka się homogenizującej, narodowościowej narracji oraz tej opartej na konserwacji podziałów etnicznych, tożsamościowych i klasowych. Spróbujemy przypomnieć sobie wielokulturową historię Gorzowa, Polski i Europy Wschodniej, która może stać się pomocna w zrozumieniu dzisiejszych ruchów migracyjnych i coraz bardziej zróżnicowanego społeczeństwa. Nie zapominając przy tym o głęboko zakorzenionych stereotypach i strategiach wykluczania, którymi wciąż obciążone są mniejszości żyjące w Polsce.

 
LESIA PCZOŁKA (Lesia Pcholka) to białoruska artystka wizualna, obecnie mieszkająca w Berlinie i Bielsku Podlaskim. Jest założycielką archiwum VEHA, poświęconego zachowaniu białoruskiej fotografii wernakularnej i badaniu pamięci zbiorowej. Artystka łączy praktykę archiwalną, narracje migracyjne i transformacje społeczne korzystając z narzędzi fotografii, wideo i instalacji, bada nieudokumentowane historie i traumy polityczne. Jej projekty łączą historię kultury ze współczesnymi ruchami migracyjnymi pokazując indywidualne biografie i strategie oporu stawianego autorytaryzmowi i przymusowym przesiedleniom. https://a-lesia.com/

 
Zofia nierodzińska, autorka tekstów, kuratorka wystaw, artystka wizualna, wykładowczyni akademicka związana z Akademią Sztuki w Szczecinie; w latach 2017-22 zastępczyni dyrektora Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu. Zajmuje się sztuką krajów postsocjalistycznych, migracją i dostępnością kultury. W ostatnich miesiącach współtworzyła wystawy „FERNBEZIEHUNGEN” w KVOST w Berlinie i „Ze Wschodu na Wschód” w Galerii Łęctwo w Poznaniu. Studiowała na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu (doktorat) i na Universität der Künste w Berlinie (magisterium). W latach 2019- 2024 roku redaktorka naczelna platformy o sztuce i aktywizmie Magazyn RTV. Mieszka i pracuje w Berlinie. Więcej informacji można znaleźć na stronie: www.znierodzinska.com
fot. Katarzyna Wąsowska

 
Zuzanna Hertzberg jest artystką interdyscyplinarną, artywistką i badaczką. Na jej praktykę artystyczną składają się prace na tkaninie, malarstwo oraz działania w przestrzeni publicznej. W swojej twórczości bada relacje pomiędzy pamięcią indywidualną i zbiorową, poruszając kwestie takie jak marginalizacja grup mniejszościowych i wymazywanie niewygodnych narracji z pamięci i przekazów historycznych. Jest autorką instalacji i kolaży wykorzystujących zasoby archiwalne, którym towarzyszą performansy mówione. W swojej strategii traktuje archiwa jako narzędzia do odzyskiwania prawdy o przeszłości, wykorzystuje je do działania na rzecz sprawiedliwości społecznej, tworząc prace, które rezonują w teraźniejszości i inspirują przyszłe zmiany. Jest zaangażowana w indywidualne i kolektywne praktyki przeciwdziałające dyskryminacji oraz przemocy wobec osób i grup marginalizowanych. W 2018 r. otrzymała stopień doktory na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (Przestrzenie nie-wiedzy, 2018). Uczestniczyła w wielu wystawach w kraju i za granicą oraz w rezydencjach badawczo-artystycznych. Jest członkinią międzynarodowej Rady Programowej Żydowskiego Instytutu Historycznego oraz członkinią̨ zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. Więcej informacji można znaleźć na www.zuzannahertzberg.com
fot. Mikołaj Tym

 
Elżbieta Mirga-Wójtowicz jest animatorką kultury, politolożką i badaczką. Pracuje jako adiunktka badawcza w Ośrodku Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie zajmuje się badaniem migracji Romów. Posiada blisko 15-letnie doświadczenie w pracy w administracji rządowej w zakresie polityki państwa wobec mniejszości etnicznych i narodowych oraz w koordynowaniu polityki integracyjnej wobec Romów w Polsce. W latach 2008-2014 Pełnomocniczka Wojewody Małopolskiego ds. Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Autorka raportów ewaluacyjnych dla Komisji Europejskiej w ramach projektu Roma Civil Monitor (2017-2020) oraz Roma Civil Monitor II (2021-2025). Autorka artykułów naukowych i popularnonaukowych o tematyce romskiej. Współorganizatorka międzynarodowego projektu upamiętniania Zagłady Romów „Dikh He Na Bister”. Członkini zarządu Fundacji Jaw Dikh. Członkini Europejskiego Instytutu Romów na rzecz Sztuki i Kultury (ERIAC).
fot. Piotr Markowski

 
Robert Piotrowski polski historyk, germanista, kulturoznawca, kolekcjoner i regionalista. Autor licznych publikacji książkowych, albumowych, artykułów prasowych i internetowych popularyzujących historię Gorzowa Wielkopolskiego (Landsberg an der Warthe) i regionu.

Współpraca i koordynacja: Gustaw Nawrocki

Projekt jest częścią Festiwalu BWA Europa organizowanym i współfinansowanym przez Narodowe Centrum Kultury i Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie w ramach obchodów Polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej.